لطفا نظرات و پیشنهادات خود را درباره این خبرنامه به پست الکترونیکی info@greenvolunteers.ir ارسال فرمایید.
*** یادداشت ***
برای حفاظت از سیاره‌ای یکه
چه کسانی باید احتیاط کنند؟
یادداشتی بر شعار روز جهانی محیط زیست
ابوالفضل وطن پرست (عضو جمعیت داوطلبان سبز)
شعار امسال روز جهانی محیط زیست[۱] چند واژه‌ی کلیدی دارد، رویا، یک سیاره و مصرف. اما به گمان من کلمه‌ی محوری در این شعار احتیاط است. شاید خطای اساسی در طراحی این شعار استفاده از واژه‌ی مصرف پیش از کلمه‌ی احتیاط یا مراقبت است[۲].
با احتیاط مصرف کنید! گویی نظامی که بر مصرف بنا شده است بنا ندارد این کلیدواژه را به راحتی با چیز دیگری تعویض کند. شاید درست‌تر آن بود که بگوییم با احتیاط عمل کنیم. پیکان این شعار به سمت مصرف کننده است پس خیال بقیه‌ی کسانی که در این فرایند به شدت پیچیده مداخله می‌کنند راحت باشد! اما به راستی در مواجهه با بحران محیط زیست چه کسانی باید احتیاط کنند و چه کسانی باید بیشتر احتیاط کنند؟ مردم؟ دولت‌ها و سیاستگذاران؟ تولیدکنندگان کلان؟ حتی اگر همان واژه‌ی مصرف را در این شعار اندکی وسیع‌تر معنا کنیم می توانیم بپرسیم مصرف‌کنندگان چه کسانی هستند؟ کدام مصرف‌کنندگان نیازمند احتیاط بیشتری هستند؟
احتیاط مفهومی چند وجهی است که با مهم‌ترین خصلت آدمی که اندیشیدن است در ارتباطی تنگاتنگ است. اندیشیدن مسیری نه‌چندان آسان است که صاحبان باورهای آماده زیاد به گام نهادن در آن تن نمی‌دهند. مهم‌ترین کارکرد باورِ آماده برای آدمی اقدام سریع و بی دغدغه و تشویش است. اما اندیشیدن به معنای خلق پرسش‌ها و در افتادن با مسئله‌ها و کندو کاو در امکان‌های مختلف است و این خودبه معنای ایجاد دغدغه و تشویش است و معمولا منجر به تعویق داوری‌ها و کندی تصمیم‌ها می‌شود. مفهوم احتیاط اشاره‌ای است به اندیشیده عمل کردن اگر باور داشته باشیم که زندگی اندیشیده نشده زندگی دهشتناگی خواهد بود. ذات جهان پیچیدگی است و انسان به دلیل موهبت تفکر مجبور به درافتادن با این پیچیدگی، صبوری در داوری و آرامش در اقدام است. همان چیزهایی که مدیریت محیط زیست بیش از هر چیزی نیازمند آن است.
هر چه موضوعی از پیچیدگی‌های بیشتری برخوردار باشد، پرسش‌ها و مسائل فزون‌تر و پیچیده‌تری را ایجاد خواهد کرد. مواجهه با طبیعت از جمله موضوعات بسیار پیچیده است. آنکه خود را از اندیشیدن خلاص کرده است در هر برخوردی با طبیعت به سادگی و به سرعت تصمیم می‌گیرد. باران کم باریده است و زمین خشک است. نیازی به اندیشیدن نیست باید چاه عمیق‌تری بزنیم. اما انسان اندیشمند خواهد پرسید پایین رفتن چاه چه نتیجه‌ای را در پی خواهد داشت؟ این پرسش سلسله‌ای از پرسش‌های دیگر را برخواهد انگیخت. در افتادن با این پرسش‌ها به تعبیر کانت نیاز به دلیری و جسارت دارد. “دلیر باش در به کار بردن فهم خویش” اینجاست که باید گفت بر خلاف تصور عام آنکه بی اندیشیدن فرمان انفجار کوه‌ها را می‌دهد تا آب رودی را به بیابانی منتقل کنند، جنگلی را می‌تراشد تا خیابانی از آن بگذراند، شغال‌ها را از جزیره‌ای می‌تاراند تا هتلی بنا کند، سهم کمتری از دلیری برده است حتی اگر لاف شجاعت جسارت بزند و آن‌کس که توصیه به بردباری و آرامش می‌کند و نظم نظام آفرینش را شایسته دقت و توجه بیشتر بر تغییر هر جزء کوچکی می‌داند، انسانی دلیرتر است. احتیاط دلیری در برخورد با مسائل است. داوری‌ها، تصمیم‌ها و اقدام‌های سریع بیشتر نشانه‌ی ترس است و نابخردی.
به نکته‌ی نخست باز می‌گردم، چه کسانی باید بیشتر احتیاط کنند؟ فروکاهی مفهوم احتیاط و مراقبت به سطح مصرف، به ناکارآمد کردن این مفهوم منجر خواهد شد. اگر سیاست‌گذاری تولید و مصرف، مدیریت زیست‌بوم‌ها و مداخلات کلان در چرخه‌های طبیعی را اموری بدانیم که نیازمند تعقل و اندیشیدن بیشتری هستند، شاید بتوان ادعا کرد این سیاستگذاران و برنامه‌ریزان کلان هستند که نیازمند احتیاط بیشتری هستند. کافی است چند مثال دم دستی را مورد توجه قرار دهیم تا روشن شود که هزینه‌ی بی‌احتیاطی سیاستگذاران چه اندازه سنگین است و ابعاد آن تا چه اندازه با ابعاد مصرف بی‌احتیاط مصرف‌کنندگان خرد متفاوت است. بحران آب در سرزمین مثال روشنی از تصمیم‌ها و عمل‌های اندیشیده نشده است. کسانی که بدون توجه به شروط احتیاط که در قالب‌هایی از جمله ارزیابی‌های زیست محیطی، آمایش سرزمین، توان اکولوژیک وغیره بیان شده است، سدها بنا کردند و دستور حفرِ بی‌حساب چاه‌ها را صادر کردند و چشم بر برداشت‌های بی‌رویه بستند، مصرف‌کنندگان خرد نبودند بلکه سیاست‌گذارانی بودند که حوصله اندیشیدن نداشتند و مصرف کنندگان کلانی بودند که برای سودهای سریع شخصی و گروهی خود نیازی به احتیاط نداشتند.
خلاصه کنم؛ شعار امسال روز محیط زیست اگر مصرف را در ابعاد کلانش مدنظر قرار دهد و دولت‌ها و نهادهای بزرگ را به اندیشیدن درباره‌ی شیوه‌ی تولید و مصرف مخربی که دچار آن هستیم وادارد شاید بتواند خوراک گفت‌وگو و اقدام شود. اما شوربختانه آنچه در نهایت به ما مردمان خواهد رسید توصیه‌هایی است که صاحبان قدرت و برنامه‌ریزان نهادهای سیاست‌گذار از رسانه‌های خود به ما خواهند کرد که: در مصرف خود احتیاط کنید!
ما تلاش می‌کنیم مصرف‌کنندگان محتاطی باشیم شما نیز مرحمت کنید و سیاستگذاران با احتیاطی باشید.
۱۴ خرداد ۹۴
۱٫ هفت میلیارد رؤیا یک سیاره، با احتیاط مصرف کنیم. (Seven Billion Dreams. One Planet. Consume with Care)
۲٫ ترجمه دقیق‌تر care «توجه» است و نه «احتیاط» (http://www.oxfordlearnersdictionaries.com/definition/english/care_1). در قیاس دستور زبان، «توجه» حالت متعدی دارد در حالی که چیزی مثل «احتیاط» حالت لازم دارد. نمونه‌اش health care. معنای جمله آخر شعار این سال هم بیشتر این است که با توجه به هفت میلیارد دیگری که هستند و به همین یک زمین واحد چشم دارند، مصرف کن.
شهریار عیوض زاده
*** دانش پایه در محیط زیست ***
در این بخش به برخی از مفاهیم اولیه دانش تغییر اقلیم اشاره شده است. لازم به ذکر است مفاهیم و اطلاعات بیشتر در کتابچه تغییر آب و هوا-آنچه باید بدانیم، ارائه شده است که در پایان این مطالب بصورت فایل pdf قابل دسترسی است:
– گرم شدن زمین و تغییر آب و هوا
– اثرگلخانه‌ای
– گازهای‌گلخانه‌ای
– گرم شدن زمین چه عواقبی به دنبال دارد؟
*** از گوشه و کنار زیستکره ***
امروز مردم ساکن در بیش از ۱۹۰ کشور جهان، چهل و سومین سالگرد روز جهانی محیط زیست را گرامی می‌دارند. ۴۳ سال پیش در چنین روزی – پنجم ژوئن ۱۹۷۲ (۱۵ خرداد ۱۳۵۱) – اغلب رهبران جهان خود را به استکهلم رساندند تا در باره‌ی تهدیدی جدید برای کره‌ی زمین به گفتگو و بحث بنشینند که نه آن تهدید به طور مستقیم رنگی از اقتصاد داشت، نه رنگی از سیاست، نه مذهب، نه تروریسم و نه جنگ! با این وجود، عدم توجه به آن هشدارها و نگرانی‌ها اینک سبب شده تا روند کاهنده‌ی کارایی سرزمین، بیابان‌زایی، خشکسالی و تغییر اقلیم هم بر سیاست، هم بر جنبش‌های اجتماعی و دینی، هم بر اقتصاد و هم بر حرکت‌های تروریستی، خشونت‌طلبانه و جنگ‌افروزانه در بسیاری از مناطق جهان، به ویژه خاورمیانه اثرگذار باشد.
هماهنگ کننده مقیم سازمان ملل متحد در جمهوری اسلامی ایران گفت: ما هرسال، ۱۵ خرداد روز جهانی محیط زیست را گرامی می داریم. متمایز کردن این روز به ما این فرصت را می دهد تا مسئولیت پذیری خود در برابر سیاره زمین را نشان دهیم و هر کدام نماینده ای برای ایجاد تغییر و توسعه پایدار باشیم.
به گزارش ایسنا، در متن پیام گری لوئیس به مناسبت روز جهانی محیط زیست آمده است: «موضوع انتخاب شده از سوی برنامه محیط زیست سازمان ملل متحد برای امسال بسیار عالیست: ” هفت میلیارد رویا. یک سیاره. با احتیاط مصرف کنید”.
«اگر دمای زمین تنها دو درجه سانتی‌گراد افزایش یابد، تاثیرات جبران ناپذیری رخ خواهد داد»، «با تغییرات آب‌وهوایی و گرمایش زمین، بیماری‌های جدید افزایش می‌یابند و بیماری‌هایی که قبل رخ داده است، دوباره ظهور می‌کنند»، «گرمایش زمین آسیب‌پذیری را بیشتر می‌کند و همه را در معرض تهدید قرار می‌دهد» و «این پدیده کاهش سه‌درصدی تولید ناخالص ملی را رقم می‌زند».
به گزارش شهروند، اینها گوشه‌ای از سخنان رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست درباره تبعات پدیده گرمایش زمین در ماه‌های گذشته است. پدیده‌ای که سایه‌اش بر سر کشور به‌شدت سنگینی می‌کند و افزایش دمایی چند درجه‌ای در آینده‌ای نه‌چندان دور را به‌همراه می‌آورد.
در سال‌های اخیر هرگاه از بروز تنش آبی و همچنین تخریب پوشش گیاهی در کشور سخن به میان می‌آید، یکی از اصلی‌ترین علل آن کاهش بارندگی و وقوع خشکسالی در چند دهه اخیر، به مثابه مهمانی ناخوانده و نوظهور، اعلام می‌شود، درحالی‌که باید دانست اصلی‌ترین ویژگی اکولوژیک سرزمین ایران از قرارگیری آن در کمربند خشک و نیمه‌خشک جهانی نشأت می‌گیرد.
این ویژگی چیزی جز وجود بی‌نظمی در میزان بارش و به بیان دیگر بروز خشکسالی‌ها و ترسالی‌ها نیست. این سرشت ذاتی، مربوط به چند دهه و حتی چندقرن اخیر نبوده و هزاران سال است که با شرایط و عوامل طبیعی این سرزمین عجین شده و زمینه‌ساز تکامل طبیعی اکوسیستم‌های این کشور بوده است.شیر آب کردند.
آواى خوشایند تفاهم در فضاى مناسبات ایران و کشورهاى ١+۵ مى‌رود که بر زمزمه‌هاى سوء‌تفاهم غلبه کند و نوید بخش صلحى پایدار در منطقه‌ى ما باشد.
در نیمه‌‌ى نخست اردیبهشت ماه، چندین هیأت اقتصادى خارجی به این بازار جذاب سرک کشیدند. سفیر آلمان و هیأت بلندپایه اتاق بازرگانى آن کشور با مقامات و بازرگانان ایرانى گفتگوهاى مفصلى انجام دادند و در جنوب کشور از صنایع پتروشیمى دیدار کردند.
سرمایه خارجی در کشور خودی بر مبنای فشار افکار عمومی، حضور تشکل‌های پر قدرت طرفدار محیط‌زیست و قوانین مشخص و جرایم تعریف شده، موظف است براى حفظ محیط‌زیست هزینه‌هاى سنگینى پرداخت کند. این سرمایه‌گذار، در کشور خودى نمى‌تواند پسماند را در محیط رها کند، فاضلاب را به رودخانه بریزد، و گازهاى مسموم را در هوا تخلیه کند. اما در ایران، مردم شهرهاى بزرگ در اثر آلودگى به سکته و سرطان و تنگى نفس و هزار عارضه‌ى دیگر دچار مى‌شوند و تنها به شاخص‌هاى آلودگى نگاه مى‌کنند و حداکثر این است که با توصیه‌ى رسانه‌هاى رسمى، در روزهاى خاصى در مرکز شهر کمتر تردد مى‌کنند. پس سرمایه گذار خارجى در این زمینه چقدر مى‌تواند نگران باشد؟
اغلب گفته می‌شود که منابع انرژی تجدیدپذیر در مقایسه با منابع فسیلی سودآور نیستند. اما کمتر به این نکته اشاره می‌شود که صنایع وابسته به سوخت‌های فسیلی در اغلب کشورهای جهان از یارانه‌های عظیم دولتی بهره‌مند می‌شوند.
تحقیقی که اخیراً توسط صندوق جهانی پول۲ انجام شده۳ پیش‌بینی می‌کند که شرکت‌های فعال در عرصهٔ سوخت‌های فسیلی در سال جاری میلادی (۲۰۱۵) بیش از ۵ تریلیون دلار (۵ هزار میلیارد دلار) یارانهٔ دولتی دریافت می‌کنند، یعنی حدود ۱۰ میلیون دلار در هر دقیقه. این مقدار یارانه بیشتر از کل بودجه‌‌ٔ بهداشت و درمان دولت‌های جهان است و باید در هزینهٔ نهایی سوخت‌های فسیلی لحاظ شود.
زیست بوم/عباس محمدی: کمبود آب، بزرگ‌ترین مشکل اجتماعی- محیط زیستی ایران است و روز به روز ابعاد آن بزرگ تر و وضعیت وخیم تر می‌شود. در دو سه دهه‌ی گذشته سرمایه‌های عظیمی از کشور صرف اموری با عنوان “تامین آب”، “توسعه‌ی منابع آب” یا “مدیریت منابع آب” شده و چیزی که به آن رسیده ایم، تهی شدن هراس‌انگیز منابع آب زیرزمینی، خشک شدن پهنه‌های آبی درون مرزها، و ناقص شدن مسیر طبیعی رودهای کشور بوده است.
به گزارش خبرنگار محیط زیست باشگاه خبرنگاران؛ تالاب گاوخونی با مساحت ۴۷۶ کیلومتر مربع و حداکثر عمق ۸۰ تا ۱۵۰ سانتی متر و در ارتفاع ۱۴۷۰ متری از سطح دریاهای آزاد و در حاشیه فلات مرکزی ایران و در فاصله ۱۴۵ کیلومتری جنوب شرقی شهر اصفهان و در ۳۰ کیلومتری شهر ورزنه قرار دارد تالابی که در فهرست تالاب های بین المللی است و به هنگام خشکی زاینده رود نگرانی بسیاری از دوستداران محیط زیست را در رابطه با خروج این تالاب از فهرست بین‌المللی تالاب ها برانگیخته بود حالا این نگرانی به محله ریزگردها در اثر خشکی آن تبدیل شده است.
زیست بوم/حسین آخانی: به تازگی از قول دکتر احمدعلی کیخا، معاون محترم طبیعی سازمان حفاظت محیط‌زیست نکات جالبی درخصوص امضای تفاهمنامه سازمان متبوع ایشان و سازمان گردشگری درخصوص مجوز گردشگری در شبه جزیره آشوراده منتشر شد. ایشان گفته‌اند که این تفاهمنامه بزرگ‌ترین اشتباه مدیریتی‌شان بوده و صرفا یک مصلحت‌اندیشی مدیریتی بوده است.
درست زمانی که خبر تغییر کاربری آشوراده منتشر شد نگارنده به جناب آقای دکتر کیخا این پیامک را ارسال کردم : «سلام آقای دکتر کیخا، خبرهایی که از گلستان رسید ما را شوکه کرد. واگذاری آشوراده و منتفی شدن انتقال جاده گلستان قابل پذیرش نیست. من شخصا از شما انتظار دیگر داشتم».
صنعت جهانی نساجی، پوشاک و فَشن (به طور خلاصه صنعت فَشن) یکی از بزرگ‌ترین صنایع جهان است. ارزش سالیانهٔ محصولات تولید شده در این صنعت به بیش از یک و نیم تریلیون دلار (هزار و پانصد میلیارد دلار) می‌رسد. از هر شش نفر شاغل در جهان، یک نفر در صنعت فَشن مشغول به کار است. این صنعت یکی از جهانی‌‌شده‌ترین صنایع جهان است و ریشه‌های آن به دوران امپراطوری بریتانیا باز می‌گردد. اما این صنعت گناه‌کار است و گناهِ اصلی آن این است که سیستمی برپایهٔ تقلید‌کاری، بهره‌برداری، استثمار و تخریب محیط زیست را زیر نقابی از جنس «نوآوری» پنهان می‌کند.
الهه موسوی / هرچند مسوولان «سازمان جنگل‌ها، منابع طبیعی و آبخیزداری» کشور صدور هرگونه مجوز برای انجام عملیات در پارک ملی و جنگلی سرخه‌حصار و جاجرود را از سوی مدیران این سازمان رد می‌کنند و مدیران شهرداری تهران نیز از اساس منکر اجرای هر عملیات عمرانی در این پارک ملی و جنگلی هستند، اما مدارک به دست آمده حاکی است که این مجوزها طی صورتجلسه‌ای میان شهرداری تهران و اداره کل جنگل‌ها و منابع طبیعی استان تهران، تنها یک هفته پس از هفته منابع طبیعی و درختکاری‌های نمادین، صادر شده است.
منطقه تنگه صیاد و سبزکوه بختیاری به عنوان یازدهمین ذخیره گاه زیست کره، در شبکه بین المللی ذخیره گاه های زیستکره به ثبت جهانی یونسکو رسید. این ثبت رسمی در ۲۷ امین اجلاس سراسری MAB ICC انجام شد.