خبرنامه جمعیت داوطلبان سبز‎ (شماره ۶۸)

*** یادداشت ***

از چی بگم؟!

اخیرا در جمعیت داوطلبان سبز قرار گذاشته ایم که برای هر شماره از خبرنامه یادداشتی نوشته شود و نویسنده یادداشت هم شخص ثابتی نباشد. برای این شماره قرعه به نام من افتاده، یا شاید هم قرعه را به نام من انداخته اند که تکلیفی باشد برای جبران کم کاری هایم.
به هرحال، تهیه یک نوشته برای خبرنامه مستلزم این بود که در زمانی آرام خبرها را قبل از انتشار در خبرنامه بخوانم و مرور کنم و واقعا در پایان مرور خبرها به این نتیجه رسیدم که از چه چیز بگویم و بنویسم؟
در سرزمینی زندگی می کنیم که بخش عمده خاک آن سال های سال در دسته بندی اقلیم های خشک و نیمه خشک قرار داشته و البته به خوبی هم دوام آورده بوده، و حالا شاهد اضمحلال زیرساخت های زیستی این سرزمین هستیم. – منظورم از خاک همان خاکی است که زمانی حاصلخیز بود و منشا برکت و امروز هرچه را که سیلاب های ناشی از توسعه ناپایدار با خود نبرند خودمان صادر خواهیم کرد و منظورم از دوام آوردن، تا قبل از ظهور پدیده ای به نام برنامه توسعه است. برنامه های توسعه ای که قرار بود ما را در مسیر سعادت قرار دهند و هر یک از ما و پدرانمان کم و بیش بازیگران بخش هایی از آن بوده و هستیم ولی عملا طی مدت نزدیک به هشتاد سال از زمان ظهور اولین سند برنامه توسعه در مسیری افتادیم که امروز و در پایین ترین سطوح این جاده می دانیم که عقب گرد کرده ایم.- اگر امروز سدهایمان بلای جان شده اند، اگر ارومیه و تالاب های ارزشمند ما در حال احتضار هستند، اگر مردم نکا با چشم های سوزان و نگران به آسمانی می نگردند که هرآن باران اسیدی حاصل از احتراق مازوت در نیروگاه نکا را بر سرشان خواهد ریخت، اگر مردم اصفهان در سوگ زاینده رود هستند، اگر جلگه های خوزستان در معرض خطر نابودی است و میناب به زودی به خاطره ها خواهد پیوست؛ باید علت را در همین اطراف خودمان جستجو کرد. در روزگاری که نسل ما و نسل قبل از ما به مدرسه رفت و تربیت شد. ریاضی و شیمی و جبر و مثلثات را آموخت، اما مهارت زندگی کردن را در هیچ جا نیاموخت، ارزش های اساسی را از هیچ مرجعی نیاموخت، از توسعه و محیط زیست کسی چیزی به ما نگفت، که اگر گفته بود امروز حال و روز دیگری داشتیم. به سمت انباشت سرمایه اجتماعی هدایت نشده ایم تا امروز منافع ملی و گروهی را بر منافع فردی خود ترجیح دهیم. خودمان هم هیچ گاه به صرافت آموختن و تغییر کردن نیفتادیم. اصلا شاید هیچ وقت در معرض آن هم قرار نگرفتیم. حالا چه توقعی داریم؟
برای سرزمینی که من فعال – یا حداقل دغدغه مند- محیط زیستش هستم و آن دیگری متولی آموزش فرزندان ما و آن یکی پیمانکار پروژه هایش است غیر از این چه وضعیتی باید متصور بود؟ تفاوت ما با هم چقدر است؟
خبرهای مرتبط با رویدادهای محیط زیستی را دنبال می کنم و همزمان میوه های آبیاری شده از چاه های عمیق اطراف دریاچه ارومیه را می خورم، هر روز صبح با آبی که به بهای تشنگی مطلق بخش دیگری از سرزمین به خانه ام رسیده استحمام می کنم، از بزرگراهی که روزگاری در اعتراض به احداث آن و قطع درختان تجمع کرده بودیم می گذرم و به محل کارم می روم تا بابت خدمت رسانی به پروژه های عمرانی ای که بعضا در مناطقی فاقد ظرفیت ذاتی و به بهای بیابان شدن مناطقی دیگر احداث و راه اندازی شده اند، پول بگیرم و در بین همین کارها زمانی را اختصاص می دهم تا برای خبرنامه جمعیت داوطلبان سبز یادداشتی بنویسم. و لابد توقع دارید موضوع این یادداشت هم حمله به آنهایی باشد که مقصر شرایط وخیم امروز محیط زیست هستند؛ مثلا در سطح خرد آن خودم و خودت! و این چرخه تا کجا ادامه خواهد داشت؟ چند نفر از ما فعالان و دغدغه مندان محیط زیست درگیر این چرخه هستیم؟ اساساً راهی برای خروج از این چرخه داریم یا محکوم به حضور دائمی هستیم؟ خروج از این چرخه به چه بهایی امکان پذیر است؟ اصلاً فرض کنیم که از این چرخه خارج شدیم، – فقط من وتو- حالا این خارج شدن چه کمکی به محیط زیست ما می کند؟ در دور باطلی افتاده ایم. شاید اگر می خواهیم محیط زیست را نجات دهیم باید از جای دیگری شروع کنیم. شاید لازم است در تشکل های خود دست از پرداختن مستقیم به موضوع محیط زیست – و به قول ابوالفضل وطن پرست حساسیت زدایی از محیط زیست – دست برداریم و روی مفاهیمی مثل فرهنگ جمعی و سرمایه اجتماعی تمرکز کنیم تا شاید از این چرخه خارج شویم. دیروز (سوم آبان ماه) سالروز درگذشت فریدون مشیری بود، در پایان نوشته ام به یاد شعر “ما، همان جمع پراکنده” مشیری افتادم. اگر فرصت داشتید آن را بخوانید.

… این منم،
این تو،
آن همسایه،
آن انسان!
این مائیم !
ما،
همان جمع پراکنده،
همان تنها،
آن تنها هائیم !

علیرضا آئینه چیان
چهارم آبان ماه ۱۳۹۴

*** از جمعیت داوطلبان سبز ***

*** از گوشه و کنار زیستکره ***