ایجاد سپر آتش از طریق حصار چینی سنگی خطی جهت حفاظت از جنگل ها در برابر خشکسالی و گرمایش زمین در منطقه سیرا- جاده چالوس
با مشارکت جمعیت داوطلبان سبز و موسسه تحقیقاتی جنگل ها و مراتع
صبح روز جمعه ۴ اردیبهشت ماه ۱۳۹۴:
علاقمندان به شرکت در برنامه حصار چینی ساعت ۶:۳۰ در میدان نوبنیاد گرد هم آمدند تا با اتوبوس بنز قرمز رنگی که هنوز هم قدرت و راحتی آن، گزینه ای مناسب جهت برگزاری این دست برنامه هاست، به سمت سایت کاشت درختان ارس سازمان جنگل ها و مراتع واقع در منطقه سیرا – جاده چالوس حرکت کنند. برخلاف سال های گذشته که جهت کاشت گونه بومی ارس به این سایت می رفتیم امسال به دلیل آتش سوزی حادث شده، ماموریت ایجاد سپری در برابر آتش سوزی بود.
در ساعت … به سمت غرب تهران راه افتادیم و در میانه راه دیگر شرکت کنندگان به ما پیوستند. یکی از مزیت های این برنامه حضور آقای کرمی به همراه دو دستیار جوان خود بود که به طور خاص به مستند سازی برنامه پرداختند. اقای کرمی از علاقمندان محیط زیست است که ساخت فیلم زیست محیطی به صورت داوطلبانه را نیز در کارنامه خود به همراه دارد. لازم به ذکر است که به لطف برگزاری جلسه ارزیابی درختکاری، نقصیه فقدان مسوول مستند سازی تشخیص داده شد و تمهیدات لازم در این خصوص لحاظ شده بود.
در هنگام عبور از کنار سد، همگان نظاره گر خطوط حاشیه و افول فاحش سطح آب سد بودند و آقای مهندس کاشانی در خصوص بحران آب و کاهش چشگیر ذخایر برفی کوه ها توضیحاتی را ارائه نمودند. ساعت ۹ به منطقه سیرا رسیدم و پس از پیاده شدن از اتوبوس به سمت میدان گاه سایت و دیدار با مهندس خوشنویس مسوول سایت ارس کاری جنگل ها و مراتع رفتیم.
آقای مهندس خوشنویس مثل همیشه با رویی گشاده از مهمانان استقبال کردند و دلیل تخصیص اهم فعالیت های امسال به حصار چینی سنگی را اینطور عنوان کردند که دلیل به وجود آمدن حریق در قسمتی از منطقه که منشا آن انسانی بوده تعدادی از درختان ارس آتش گرفته است که موجب شد به فکر ایجاد حصار سنگی جهت حفاظت از درختان نمایند. ایشان عقیده داشتند که به دلیل کوهستانی بودن منطقه می توان از سنگ های موجود جهت ایجاد نواری به پهنای ۱ متر برای جلوگیری از سرایت آتش استفاده نمود.
پس از صرف صبحانه ای مختصر در محوطه پشتی ساختمان میدان گاه در ساعت ۹:۳۰ کلیه گروه های حاضر به سمت درختان به راه افتادند. آقای مهندس خوشنویس مجددا در خصوص لزوم ایجاد خطوط آتش بر تاکید نمودند و اعلام کردند که ایجاد خطوط آتش بر به صورت سنگ چین اولین بار در ایران در حال اجراست و نمونه مشابهی وجود ندارد.
سپس نوبت به توضیحات آقای مهندس کاشانی در خصوص ایجاد خطوط اتش بر رسید که لازم به ذکر است ایشان به دلیل تجربیاتی که به واسطه سمت ناظر پروژه در عرصه تلو دارند اطلاعات بیشتر و بهتر در این زمینه ارائه دادند. بر خلاف اعلام آقای مهندس خوشنویس، ایجاد ۱ متر خط اتش بر مناسب نبوده و حداقل فاصله آن باید ۳ متر از حریم درختان باشد زیرا که پوشش گیاهی غالب منطقه سرو نقره ای است که دلیل وجود رزین بالا در بدنه این درختان سرایت آتش با شدت و قدرت بیشتری صورت می گردد و حتی امکان انفجار تنه درخت نیز وجود خواهد داشت. ایجاد شعله مستلزم وجود ۳ عامل مهم است: اول ماده سوختنی که علف های خشک شده در اثر شدت تابش خورشید و شاخهه خشک درختان می باشد، دوم، اکسیژن و سوم جرقه که اغلب در اثر روشن کردن آتش و بی احتیاطی افراد رخ می دهد.
نکته مهم در زمان آتش سوزی این است که در مسیر باد قرار نگیریم پس باید آتش را دور زده و پشت به باد و رو به آتش باشیم تا بتوانیم آتش را مهار کنیم. نکته مهم ایجاد خطوط آتش بر در این است که جهت جریان معمول باد را هنگام ایجاد خطوط در نظر بگیریم. در عرصه سیرا، مسیر وزش باد در روز از دره به سمت کوه است که در شب جهت وزش باد برعکس و از سمت کوه به سمت دره خواهد بود. بهترین کار در زمان حریق شکستن شاخه سرو نقره و سعی در خفه کردن آتش می باشد تا نیروهای امدادی به محل حادثه اعزام شوند.
پس از این توضیحات، کار اصلی که جمع آوری سنگ ها و ایجاد خط اتش بر بود، شروع شد. بر خلاف جشن درختکاری که نیاز به ایجاد گروه های چند نفره جهت کاشت درخت بود این کار با مشارکت همگان و حمل دست به دست سنگ ها انجام گرفت که حس کار گروهی بیشتری به افراد القا نمود. ۲ نفر مسوولیت رساندن سنگ به “خط انسانی” در ابتدای صف بودند و سنگ آنقدر دست به دست می رفت تا در محل مناسب خود قرا گیرد. با تمام شدن تعداد سنگ ها در یک محل، صف به راحتی جابه جا می شد و کار مجددا ادامه می یافت.
نکات حایز اهمیت در انجام این کار موارد ذیل می باشند:
۱- گاهی اوقات زیر سنگ هایی که از زمین بیرون کشیده می شد اکوسیستم هایی وجود داشت که احتمال تخریب آنها وجود دارد. حتی روی سنگ ها گلسنگهایی وجود داشت که با برعکس کردن سنگ، عملا از ببن می رفتند.
۲- بخش عمده ای از مشارکت کنندگان را خانم ها تشکیل می دادند که هرچند با شادی و زحمت سنگ های بزرگ و سنگین را جابجا می کردند اما معلوم بود که تا حدی در انجام کار دچار مشکل می شوند. شاید بتوان با کم نمودن فاصله و یا اتخاد افرار با توانایی های متفاوت در کنار هم این مشکل را مرتفع نمود.
۳- به دلیل اینکه اولین تجربه کار جابجایی سنگ بود فاصله افراد و همچین مدل ایستادن در صف تا حدی کارا نبود. به طور مثال اگر شرکت کنندگان به جای ایستادن کنار هم به صورت ۷ ، به صورت یکی در میان ۷ و ۸ می ایستادند اشراف و کارایی بیشتر در انقال سنگ ها می داشتیم.
پس از چند ساعت کار، همه افراد یکجا جمع شدند و پس از گرفتن عکس و مصاحبه، ساعت ۱۳:۳۰ جهت صرف ناهار به سمت پایین سرازیر شدیم. پس از خوردن ناهار و قدری استراحت، ضمن خداحافظی از اقای خوشنویس، ساعت ۱۴:۳۰ گروه به سمت تهران حرکت کرد.
در راه برگشت و هنگام عبور از کنار نوار جنگلی انسان ساز چیتگر، آقای مهندس کاشانی در خصوص خشک شدن برخی از درختان کاج اینطور عنوان کردند که :
اخیرا نوعی سوسک در پوسته این درختان به خراطی می پردازد که به تدریج موجب خشک شدن درخت می شود. و متاسفانه با سم پاشی نیز نابود نمی شود. از سویی دیگر زمینه مبارزه بیولوزیکی با این گونه در کشور مهیا نیست. سمیه اب این درختان کم شده و علت آن چیزی نیست جز اختصاص حجم عمده ای از اب منطقه به دریاچه چیتگر. در صورت ازدیاد نوبت آبیاری شیره درخت با سرعت بیشتری حرکت کرده و شفیره سوسک را از بین خواهد برد. البته به دلیل عدم رعایت فواصل کاشت بین درختان و کاشت نزدیک و انبوه، خوشبختانه هنوز پوشش سبز منطقه حفظ شده است.
این برنامه در ساعت ۱۶ و با بازگشت به میدان نوبنیاد خاتمه یاد. شاید یکی از عوامل مثبت این برنامه را اطلاع رسانی از گروه وایبری همراهان سبز و پست های فیس بوک دانست، هرچند که تعداد علاقمندان حاضر کمتر از چیزی بود که انتظار می رفت. اتفاق جدید دیگری که به نظر نگارنده بسیار مثبت بود ارزیابی پس از مدت کمی از اجرای برنامه در اتوبوس بود که باعث می شد افراد شرکت کننده حس واقعی خود را بیان کنند، ذهن برای گفتن موارد مثبت و منفی آماده تر باشد و هچنین مشکلات هماهنگی جهت پخش، پر کردن برگه ارزیابی و یا جلسه ارزیابی حذف گردید. ضمن تشکر از تمامی کسانی که از این برنامه حمایت کردند، علی الخصوص آقای مهندس کاشانی، پیشنهاد می گردد از قبل برنامه تا چند روز پس از خاتمه برنامه، به صورت اینترنتی گروهی حمایت کننده اطلاع رسانی اخبار ، انتشار عکس ها و فیلم های برنامه را برعهده گیرد.