ادعای گزافی نیست اگر بگوییم کمتر نقطه ای از طبیعت کشورمان را می توانیم سراغ بگیریم که تکه ای پلاستیک در آن یافت نشود. پلاستیک در اشکال و انواع گوناگونش، یقه برگی از یک بوته یا شاخه ای از یک درخت را گرفته است، در خاک ها فرو رفته و در بسیاری آب ها شناور است. ماندگاری طولانی و تغییراتی که انواع پلاستیک در ترکیب حیاتی ساختارهای پایه طبیعت، از قبیل آب و خاک، ایجاد می کند، گستردگی حضور آن را به یک خطر برای طبیعت کشورمان تبدیل کرده است. علاوه بر آن منظری که انباشتگی این زباله فراگیر در طبیعت به وجود می آورد به شکل زننده ای نشانگر مهمی است از سهل انگاری و نابخردی انسان هایی که در آن حوالی زندگی می کنند.
در یک گام کوچک می خواهیم منظر کوهستان ها را تا حد ممکن از زباله خطرناکی به نام پلاستیک پاک کنیم.
کوهستان ها به عنوان یکی از مهم ترین زیست گاه های حیات وحش و مکان عمده بسیاری از گونه های گیاهی از اهمیت ویژه ای در تعادل اکولوژیک برخوردارند. “بسیاری از گونه های بومی گیاهی یا جانوری مامنی کوهستانی دارند، حیات دشت ها را تامین می کنند و در شکل گیری فعالیت های معیشتی مردم نقش اساسی دارند، سرچشمه همه رودهایی هستند که شریان های حیاتی جوامع را تشکیل می دهند. کشاورزی دشت ها بدون حمایت کوهستان ها قابل تضمین نیست، امانتدارهای میراث بشری هستند و بسیاری از تمدن ها در کوهستان ها متولد شده اند. کوهستان ها از دیرباز الهام بخش انسان در چیرگی بر موانع و دشواری ها بوده اند. آن ها نماد مقاومت، استحکام، پایداری و سربلندی بوده اند. در حالی که خود از آسیب پذیرترین و شکننده ترین اکوسیستم های جهان هستند. اکوسیستم هایی تا این حد مهم و زندگی ساز، امروزه به دلیل فعالیت های مخرب انسان در خطر تهدید قرار دارند…و انسان همزیستی موزون خود را با طبیعت از دست داده است.(مجله صلح سبز، شماره ۱۱ و ۱۲ ، ص۶) کوهســـتان ها مکان زندگی نزدیک به ۱۲ درصد مردم جهانند و قریب به نیمی از آب قابل شرب جهـــــــان را تامین می کنند. ( http://www.un.org/en/events/mountainday/background.shtml) این وضعیت در کشور کوهستانی ما شرایط ویژه ای می یابد. کوهستان های ایران منبع اصلی ذخیره سازی و تامین آب کشورمان محسوب می شوند و جمعیت عمده ایران در مناطق کوهستانی یا کوهپایه ای زندگی می کنند. بنابر این توجه جدی به زیست بوم های کوهستانی در ایران یک الویت مهم و انکار ناپذیر است.
از مهم ترین معضلات محیط زیستی کوهستان های ایران طی چند دهه اخیر انباشتگی زباله های مختلف در این اکوسیستم ها بوده است. در بسیاری از این نقاط حیاتی و حساس به دلیل وجود شرایط آب و هوایی خاص و عدم دسترسی مناسب برای تخلیه زباله هایی که کوهنوردان، طبیعت گردان معمولی و اهالی محلی به جا می گذارند، بسیاری از زباله ها برای مدت های طولانی باقی می مانند و به شکلی مزمن آثار ناخوشایند خود را بر طبیعت کوهستان به جا می گذارند. پلاستیک ها به دو دلیل عمده وضعیت خطرناکی را برای کوهستان ها ایجاد کرده اند: اول گستردگی هولناک حضور آن هاست. بر خلاف چند دهه پیش مشاهده پلاستیک یک اتفاق گاه بگاه نیست. امروز پلاستیک ها چنان فراوان و حجیم شده اند که گاهی بیننده را به شک می اندازند که در این طبیعت گسترده عنصر اصلی خاک و سنگ است یا پلاستیک؟ دلیل دوم، ماندگاری بالای پلاستیک هاست. زباله های با ماندگاری بالا در طبیعت زیاد یافت می شوند که نمونه آن قوطی های فلزی کنسروها هستند اما بیشتر این زباله ها گستردگی پلاستیک را ندارند. از تلفیق این دو دلیل می توان به اهمیت توجه به زدودن محیط های طبیعی از پلاستیک پی برد.
داوطلبان جمعیت داوطلبان سبز از پنجم مهر ماه سال نود دو در هر کجای سرزمین ایران که میسر باشد مسیر های کوه پیمایی و قله های سرافراز کشور را از پلاستیک پاک خواهند کرد. تمرکز اصلی بر مسیرهای کوهپیمایی خواهد بود که به قله های مرتفع منتهی می شوند. این فعالیت تا روز جمعه بیست و دوم آذر که نزدیک ترین روز به یازدهم دسامبر (روز بین المللی کوه ها) است، ادامه خواهد یافت. امیدوار هستیم تمام کوهنوردان کشور در تمام استان ها در هفته های پیش رو همت خود را بر جمع آوری و بازگرداندن پلاستیک ها از مناطق کوهستانی متمرکز کنند. به احتمال فراوان طی شش ماهه نخست سال حجم عظیم پلاستیک در مناطق کوهستانی بر جا مانده است و زمستان در پیش است. پاییز امسال فرصت تنفس بدون پلاستیک را به کوه های ایران خواهد داد و بوته های کوهی در چنگ پلاستیک ها ناله نخواهند کرد.
نکته کلیدی در این باره توجه جدی به عناصر دیگر موجد این مشکل محیط زیستی است. تولید روز افزون و استفاده فراوان و گاه غیر ضرور از انواع پلاستیک و عدم جمع آوری و بازیافت مناسب پلاستیک ها موضوعی است که باید به شکلی جدی به آن پرداخته شود. تمرکز ما بر موضوع پاکسازی کوهستان ها از پلاستیک به دلیل عدم وقوف به اهمیت کار بر روی شاخه های دیگر این موضوع نیست، اما بر این باوریم که فعالیت هایی از این دست ضمن آنکه منظرهای کوهستانی ما را پاک می کند، می تواند بر ذهن مخاطبان بسیاری، از مردمانی که به کوهستان ها می روند و مردمانی که در کوهستان ها زندگی می کنند تا تولید کنندگان و سیاستگذاران تاثیر گذار باشد، شاید آنان نیز به نقش خود در مدیریت تولید و مصرف پلاستیک بیشتر اندیشه کنند.
در نخستین گام روز جمعه پنجم مهر ماه کوهستان کهار در منطقه عمومی البرز غربی در شمال روستای کلوان در جاده چالوس را از پلاستیک پاک خواهیم کرد. در این روز داوطلبان جمعیت داوطلبان سبز پلاستیک ها را به پایین دست منتقل می کنند برای این فعالیت از سایر کوهپیمایان و اهالی محلی کمک خواهند گرفت.
چشم انتظار خبرهای دوستان کوهنورد و کوهپیمایمان در سایر مناطق کشور هستیم تا از فعالیت های پاکسازی کوهستان از پلاستیک در کوه های استان های خود ما را مطلع کنند. این عملیات می تواند الگویی از یک فعالیت محیط زیستی در مقیاس ملی باشد که هدف آن ضمن پاکسازی کوه ها، حساس سازی افکار عمومی نسبت به محیط کوهستان است.
پیوست : چهارچوب تهیه گزارش